این عنوان از سه کلمه Root به معنای ریشه، و Canal به معنای مجرا و Therapy به معنی معالجه تشکیل شده که مفهوم کلی آن معالجه مجرای ریشه دندان می‌باشد و شاخه‌ای از دندانپزشکی به نام اندو یا اندودونتیکس است که شامل دانش و اعمالی است که به معالجه و حفظ ریشه دندان می‌پردازد و وظیفه تشخیص و درمان پالپهای آماسی و بیمار شده را به عهده دارد. بنابراین درمان ریشه یا روت کانال تراپی عبارت است از نجات یا درمان دندانی که به علت پوسیدگی وسیع مجاور اطاق عصب در معرض از دست رفتن می‌باشد.

پالپ یا عصب چیست؟

قسمت اعظم ساختمان دندان را عاج تشکیل می‌دهد، درون عاج فضایی وجود دارد که شامل عصب و شبکه مویرگی است که اصطلاحاً به آن پالپ گفته می‌شود. پالپ از شاخه‌های اصلی اعصاب و عروق در انتهای ریشه منشعب می‌شود و از درون کانالهایی که در ریشه وجود دارد به این فضا می‌رسد. حس، تغذیه، عاج سازی و دفاع میکروبی از اعمال پالپ بشمار می‌آیند. این بافت نرم ممکن است تحت تأثیر میکربها عفونی شده و عفونت را در مسیر ذکر شده به استخوان اطراف ریشه منتقل کند، در چنین مواردی تمام این بافت توسط دندانپزشک برداشته شده، محفظه پالپ و کانالها تمیز و به نحو مطلوبی پر می‌شود.
تعداد ریشه دندانها بطور معمول و طبیعی بین یک تا سه عدد می‌باشد ولی دندانهایی نیز وجود دارند که دارای یک یا چند ریشه اضافی هستند و در حین کار و با گرفتن رادیوگرافی کشف می‌گردند. بطور طبیعی دندانهای قدامی دارای یک ریشه، دندانهای آسیای کوچک دارای یک یا دو ریشه و دندانهای آسیای بزرگ سه و چهار ریشه‌ای هستند. مراقبتها، مراجعه و معاینات منظم دندانپزشکی و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان و ترمیم پوسیدگیها در مراحل اولیه لازم است تا دندان نیاز به معالجه عصب نداشته باشد.

عوامل موثر در آسیب و صدمه به پالپ دندان

عوامل متعددی سبب آسیب به پالپ می‌گردند که عمده‌ترین آن تأخیر در ترمیم پوسیدگیها و نتیجتاً گسترش آنها به پالپ دندان است که سبب نفود میکروبها به پالپ می‌شود. پوسیدگیهای دندانی اگر درمان نشوند، بعد از تخریب مینا و عاج به پالپ رسیده و باعث التهاب، آماس و بیماری پالپ آن می‌گردند. علاوه بر پوسیدگی، عوامل دیگری چون سابقه ضربه ناگهانی به دندان حتی در مواردی چون ضربه قاشق و یا شکستن تخمه، پسته و بادام، پرکردگی‌های وسیع، شکستگی و ترک دندان، تحلیل و سایش شدید دندانها و بیماریهای پیشرفته لثه در ایجاد آماس و بیماری پالپ نقش دارند. بعضی از مواد ترمیمی نیز سبب ساز هستند. همچنین بیماریهای شدید لثه می‌توانند باعث صدمه به پالپ شوند که در چنین مواردی درمان ریشه همراه درمان لثه صورت می‌گیرد.

علائم پالپ بیمار

معمولاً دندان دردناک بوده و یا به غذاها و نوشیدنیهای گرم و سرد حساسیت زیاد نشان می‌دهد. برخی از علائم پالپ آماسی شامل درد ادامه‌دار به هنگام نوشیدن مایعات سرد و یا گرم، درد خود بخودی، درد هنگام جویدن و یا حتی موقع دراز کشیدن می‌باشد. گاهی نیز با توجه به سیر بیماری پالپ، ممکن است بیمار درد نداشته باشد و بیماری کند و بدون علامت باشد که در این مواقع معاینات پرتونگاری که حین مراجعات منظم شش ماهه صورت می‌گیرد موجب تشخیص زودرس می‌شود. علائم ظاهری پالپ بیمار ممکن است وجود پوسیدگی عمیق و یا وجود ضایعه در انتهای ریشه، تورم و یا تخلیه چرک از دندان و یا انتهای آن باشد.

لزوم درمان ریشه و معالجه عصب

در صورت عدم معالجه ریشه دندان سیر بیماری نهایتاً منجر به کشیدن و یا از دست دادن دندان خواهد شد. عوارض عدم درمان شامل آبسه، درد، عفونت شدید و نهایتاً از دست دادن دندان خواهد بود. اگر پالپی که آلوده شده و ملتهب و دردناک است خارج نشود و به عبارتی معالجه انجام نگردد، معمولاً درد آن بیشتر شده و بیمار را اذیت می‌کند، ولی مواردی وجود دارد که درد فروکش می‌کند. باید توجه داشت که از بین رفتن درد دندان نشانه بهبودی پالپ دندان نیست و عفونت به سیر خود ادامه می‌دهد. سرایت عفونت به استخوان انتهای ریشه باعث ایجاد گرانوم، کیست و یا آبسه می‌گردد که خود درد و ناراحتی ثانویه‌ای را به دنبال دارد. و در صورت معالجه عصب و در واقع ریشه دندان، دندان حفظ می‌شود. و همچنین وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن می‌گردد.

عوامل موثر در موفقیت معالجه ریشه دندان

مهارت دندانپزشک، تعداد ریشه‌ها قطر و انحنای آنها، وجود ریشه‌ها و کانالهای اضافی و جانبی، نوع و قدرت بیماری زایی میکروبها، دفاع بدن و نوع بیماری پالپ در پیش آگهی درمان مؤثرند. معالجه ریشه اکثر دندانها را می‌توان در یک جلسه انجام داد ولی بعضی از دندانها ممکن است به دو یا چند جلسه زمانی نیاز داشته باشند که در این موارد دندانها در پایان جلسات معمولاً پانسمان موقت می‌گردند. این بستگی به عوامل مختلف از قبیل تعداد ریشه‌های دندان و نوع بیماری آن دارد. ولی بطور کلی این عمل در یک الی سه جلسه ۳۰ دقیقه تا یک ساعت انجام می‌شود. در صورتی که درمان ریشه بطور کامل و استاندارد انجام شود از موفقیت بالایی برخوردار است. علاوه بر اشکالات تکنیکی و اتفاقات حین کار، انحنای زیاد ریشه‌ها، وجود کانالهای جانبی، دفاع بدن و … ممکن است معالجه ریشه دندان را به خطر اندازد و باعث عدم موفقیت در درمان ریشه گردد. بعد از انجام درمان ریشه و ترمیم نهایی آن، ضروری است جهت ارزیابی موفقیت درمان در طولانی مدت، ظرف 6 ماه تا یکسال آینده مجدداً ویزیت بعمل آید. در این ویزیت دندانپزشک موفقیت درمان، سلامت بافت لثه و ترمیم نهایی را ارزیابی می‌کند.

؟

حساسیت دندان که حساسیت شدید عاج دندان نیز نامیده می شود زمانی رخ می دهد که قسمت حساس دندان موسوم به عاج، در اثر از بین رفتن مینای دندان یا تحلیل لثه نمایان شود.

-حساسیت دندان، معمولا به صورت درد، هنگام خوردن و آشامیدن غذاها و نوشیدنی های داغ، سرد، شیرین و یا حتی تنفس هوای سرد تجربه می شود.

-حساسیت دندان عارضه ای است که به مرور زمان ایجاد می  شود.

حساسیت دندان چگونه ایجاد می شود؟

-حساسیت دندان در اثر نمایان شدن عاج که لایه نازک و مغز داخلی دندان است که عصب دندان را احاطه کرده، رخ می دهد. عوامل اصلی نمایان شدن عبارتند از:-تحلیل لثه

با تحلیل لثه ها، ریشه های زیرین دندان ها بدون محافظ می مانند و در نتیجه احتمال بروز حساسیت افزایش می یابد. تحلیل لثه اغلب در اثر فشار بیش از حد دندان ها هنگام مسواک زدن یا بیماری لثه پدید می آید.

-فرسایش اسیدی:اسید موجود در غذاها و نوشیدنی ها بر روی دندان اثر گذاشته و باعث نازک شدن و در نتیجه از بین رفتن مینای محافظ دندان می شود.

-از آنجایی که عاج نمایان شده (فاقد پوشش محافظ) بسیار آسیب پذیر است؛ برای  جلوگیری از صدمه بیتشر به مراقبت روزانه نیازمند است.

سنسوداین یک راه حل ساده و کارآمد

چگونه می توان حساسیت دندان را کنترل کرد؟

-دو بار مسواک زدن به مدت دودقیقه با خمیر دندانی مانند سنسوداین که دارای فرمولاسیون ویژه جهت محافظت و تسکین دندان های  حساس باشد.

-استفاده از مسواک های دارای برس نرم و متوسط

-اجتناب از مسواک زدن مکرر یا وارد کردن فشار بیش از حد به دندان هنگام مسواک زدن.

-حرکت دادن مسواک به آرامی و به صورت دورانی روی دندان ها